گلیم یکی از صنایع دستی و با قدمت بالا در ایران است که ازدستبافته های پرطرفدار در میان رشته های صنایع دستی نیز محسوب می شود.گلیم از جمله وسایلی است که معمولا برای تزئین و زیبایی بخشیدن به محیط خانه از ان استفاده میشود.لذا داشتن ترکیب طرح و رنگ جذاب و چشم نواز این دستبافته ی سنتی می تواند زیبایی بی بدیلی به منزل شما بدهد.
اگر به دنبال خرید یک گلیم مناسب و با کیفیت هستید ولی شناخت چندانی از این دستبافته ی اصیل ایرانی ندارید، با ما همراه باشید.در مقاله راهنمای خرید گلیم قصد داریم تا با توضیح یک سری نکات اصلی و مهم، جهت شناخت گلیم با کیفیت و مناسب، به شما آموزش دهیم که خرید موفقی را تجربه کنید.
گلیم چیست؟
قبل از هرچیزی بهتر است شناخت کلی از گلیم داشته باشیم. گلیم یک محصول دست بافت است که سابقه ی بافت آن به پیش از ظهور اسلام در ایران باز می گردد. قدمت گلیم بافی، بین 5000 الی 3000 سال قبل از میلاد تخمین زده می شود.
در قدیم از گلیم بیشتر به عنوان زیرانداز استفاده می شد ولی اخیرا با رویکردی خلاقانه، از بافت گلیم در ساخت مصنوعات دیگر از جمله ساک دستی، کیف، کوسن، رو تختی، رو رختخوابی، خورجین، دیوار پوش، پادری و .. استفاده می شود.گلیم را همانند فرش از بافتن تارو پود در میان هم می سازند با این تفاوت که گلیم برخلاف فرش پرز نداشته و سطح صافی دارد.برای تهیهی تار گلیم، اغلب از نخ پنبه و پشم و در موارد استثنایی از ابریشم استفاده میشود. در گلیمبافی به شیوهی «پودپیچی» علاوه بر نخ تار و پود از نخ پود نازک نیز استفاده میشود و پود به حال پیچش از میان نخ تار و پود نازک عبور میکند و با شانهی بافندگی، کوبیده میشود.
گلیمها طرح و نقشهای متنوعی دارند که برخی از آنها ساده هستند و حتی از رنگهای کمتری در بافت آنها استفاده شده است و برخی دیگر طرحهایی شلوغ با رنگهای فراوان دارند. بهطورحتم میزان سادگی و شلوغی طرح، نوع نخی که برای بافت بهکار میرود و زحمتی که برای بافت آن صرف میشود در میزان قیمت آن هم تاثیرگذار است.
جنس الیاف گلیم
معمولاً الیاف به کار برده شده در تار و پود فرشها و گلیمها از ابریشم، پشم و پنبه است که در برخی تنها از یکی از الیاف نام برده و شده و در برخی دیگر به صورت ترکیبی از آنها استفاده میشود.امروزه گاهی گلیم را با استفاده از نخهای مصنوعی مانند : اکرلیک ، کرومی و آنیلینی می بافند.
گلیمی که از ابریشم بافته شده باشد معمولاً جنسی لطیفتر و مرغوبتر نسبت به سایر الیاف دارد و به همان نسبت از قیمت بالاتری هم برخوردار است.
برای بافت گلیمهای پشمی معمولاً از پشم نژادی خاص از بز، گاو و گوسفند استفاده میشود که بسیار مرغوب و مقاوم هستند. در بعضی از گلیمها از ترکیب پشم این حیوانات استفاده میشود
گرهها
از دیگر ویژگیهای مهم فرش و گلیم ایرانی در راهنمای خرید گلیم در ایران میتوان به تعداد گرههای آن اشاره کرد که باید آن را در خرید فرش و یا گلیم حتماً در نظر داشت. فرش ایرانی شاخص حداقل 120 گره در هر اینچ مربع در خود دارد.
پشت گلیم گویای چیزهای مهمی است. مثلا شمردن گرهها تنها از پشت قالی امکانپذیر است. همچنین گلیم و فرش دستباف پشت نرمتری دارند و بعضی از گرهها بزرگتر از بقیه هستند که همین اختلاف اندازه در گرهها شاخصهی دستباف بودن آنهاست.
گلیمها در اندازههای مختلف و برای مصارف گوناگون ساخته میشوند. ابعاد زیر از ابعاد رایج گلیم هستند.
۷۰×۱۰۰ سانتیمتر
۱۰۰×۱۵۰ سانتیمتر، که به ذرع و نیم مشهور است و متداولترین اندازهی گلیم است.
۲×۳ متر
۳×۴ متر
و کنارهها
طرح و اندازه در خرید گلیم
اولین چیزی که فرد با آن ارتباط برقرار میکند،طرح گلیم است که به همین دلیل این شاخصه جزو مهمترین مباحث است.بطور مثال در گلیمها یا فرشهای دستباف ایرانی معمولا دور تا دور فرش به اندازه چند سانتیمتر اختلاف در ابعاد آن وجود دارد که با توجه به دستباف بودن آن طبیعی بنظر میرسد اما اگر این اختلاف بیش از حد معمول باشد نشانهی ایراد در آن گلیم است.
طرحهای استفاده شده در انواع این بافتهها عموما نقشهایی هندسی هستند که اشکال مختلفی دارند ، مانند : سهگوش ، لوزی ، ششگوش و چهارگوش. البته نقوش اصیل و سنتی زیادی زینتبخش چهره گلیم ایرانی میشوند که گاهی شکل حیوانات و طبیعت را به خود میگیرند و گاه ترمه و گل و بوته هستند. طرحهای مختلف استفاده شده در این هنرها بستگی به نوع و منطقهای دارد که در آن بافته میشوند.
رنگ مورد استفاده در گلیم
در بافت گلیم از رنگهای طبیعی استفاده میشود که اگر در معرض نور آفتاب قرار بگیرند تغییر رنگ نمیدهند و به بافتشان آسیبی وارد نمیشود. اما در برخی از گلیمها هم از رنگهای مصنوعی و کارخانهای استفاده میشود که درصد تغییر رنگ در این نوع از گلیمها نسبت به رنگهای طبیعی بالاتر است.
در گلیمهای با رنگ طبیعی، پس از رنگرزی، گلیم را با چای سیاه و یا پوست گردو شستوشو میدهند تا رنگ کهنه و تثبیت شود.
یکی از راههای مهم تشخیص رنگ طبیعی از مصنوعی در راهنمای خرید گلیم در ایران در یک گلیم را میتوان با کشیدن دستمال مرطوب روی فرش امکانپذیر کرد.بطوریکه اگر دستمال به رنگ آغشته شد،نشان دهنده مصنوعی بودن رنگهای به کار رفته میباشد. بنابراین همراه داشتن یک پارچه مرطوب در هنگام خرید گلیم می تواند کمک کننده باشد.
جمع بندی راهنمای خرید گلیم:
گلیم یکی از صنایع دستی اصیل ایرانی می باشد که تقریبا در همه جای ایران بافته می شود. تنوع بسیار زیادی در طرح و نقشه های آن در سراسر کشور وجود دارد. در سال های اخیر محبوبیت این کالای زیبا افزایش یافته به طوریکه در خانه های لاکچری نیز رد پای آن دیده می شود. علاوه بر علاقمندی مشتری داخلی برای خرید این محصول زیبا ، مشتریان خارجی نیز در سال های اخیر علاقمندی بیشتری نسبت به خرید این محصول از خود نشان داده اند. لذا با رعایت چند نکته کوچک هنگام خرید می توانید گلیم مناسبو با کیفیتی را خریداری نمایید.
- ضخامت کمتری نسبت به فرش دارد.
- اختلاف اندازه در گرهها شاخصهی دستباف بودن گلیم است.
- علت عدم وجود پرز در بافت آن، رطوبت کمتری جذب می کند.
- گلیم مرغوب باید در مقابل نور و شستوشو رنگ ثابتی داشته باشد و در صورت نامرغوب بودن اگر رطوبت به آن برسد، رنگ عوض میکند.
- برای تست تراکم بافت گلیم، آنر را در دست گرفته و به آرامی گلیم را از طرفین بکشید. اگر گلیم دارای تراکم کافی بوده و به اصطلاح تخصصی آن، پر پود باشد، در مقابل این کشش مقاوم می باشد و به شما اطمینان می دهد که گلیم مناسبی برای خریدن انتخاب کرده اید.اما در صورتی که گلیم دارای بافت متراکمی نباشد، هنگامی که شما آن را از طرفین می کشید، گلیم کش آمده و نخ های پنبه ای سفید رنگی که به عنوان تار استفاده شده، از میان پودهای گلیم مشخص می گردد که این اصلا نمای خوبی برای یک دست بافته نیست.
- هر چه گلیم سبکتر باشد از مرغوبیت بیشتری برخوردار است زیرا در بافت آن از تار و پود ظریفتری استفاده شده است و در نهایت صبر و حوصله و دقت بسیار بافته شده است.
- بافندگان روستایی معمولا در لبههای خارجی گلیم، حاشیهای با موی بز به رنگ سیاه میبافند که این کار به استقامت گلیم کمک میکند.
- رنگ های شیمیایی بسیار پررنگ و به اصطلاح جیغ و زننده هستند. در صورتی که از رنگ های طبیعی در بافت گلیم استفاده شده باشد، مانند رنگ های کار شده در دیگر آثار سنتی، دارای پختگی و ملایمت خاص خود می باشند.
